Artykuł z majowego numeru Przeglądu Kolbuszowskiego na temat wyborów do Izb Rolniczych

 Wybory do Podkarpackiej Izby Rolniczej

31 maja 2015 odbędą się  wybory do Podkarpackiej Izby Rolniczej. Chociaż nie cieszą one  w społeczności lokalnej tak dużą popularnością jak choćby wybory samorządowe czy też wybory sołtysów i rad sołeckich, to warto w kilku zdaniach przypomnieć o nich mieszkańcom naszego powiatu. Kto może uczestniczyć w tych wyborach?  Wszyscy którzy należą do samorządu rolniczego, a z mocy prawa należą do niego wszyscy płatnicy podatku rolnego, płatnicy podatku dochodowego z działów specjalnych produkcji rolnej oraz członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Odnosi się to oczywiście zarówno do kandydowania jak i głosowania w wyborach czyli biernego i czynnego prawa wyborczego. Wybory te maja charakter dwustopniowy tj.  członkowie Izb Rolniczych w poszczególnych gminach wybierają jednego lub dwóch członków powiatowych Izb Rolniczych ( w przypadku powiatu kolbuszowskiego we wszystkich gminach wybiera się po dwóch delegatów). W drugim natomiast etapie członkowie rady powiatowej wybierają ze swojego grona przewodniczącego oraz delegata na walne zgromadzenie. Wybrany przewodniczący oraz delegat na szczeblu powiatu wchodzą w skład walnego zgromadzenia Izby na poziomie województwa. Prawo zgłaszania kandydatów w wyborach do rady powiatowej  przysługuje wszystkim członkom Izby, musi być poparte co najmniej przez 50 członków danej Izby posiadających  prawo wyborcze. Termin zgłaszania kandydatów upłynął 11 maja 2015. Głosowanie będzie się odbywać 31 maja w godzinach 8 -18, najczęściej w jednym lokalu wyborczym na terenie każdej gminy.

Jaka jest historia funkcjonowania Izb Rolnych na ziemiach polskich? Pierwsza Izba Rolnicza na ziemiach polskich powstała w Poznaniu w 1895 roku. Zadaniem ówczesnych Izb było współdziałanie z administracją rządową, doskonalenie prawa gospodarczego, reprezentacja i obrona interesów rolnictwa i leśnictwa, zakładanie i prowadzenie szkół rolniczych, popieranie postępu technicznego w produkcji rolnej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. rozpoczął się nowy rozdział w historii Izb Rolniczych. W Wielkopolsce wiązało się to ze spolonizowaniem pruskich Izb Rolniczych i dostosowaniem ustawodawstwa pruskiego do aktualnej sytuacji politycznej i społeczno-gospodarczej Państwa Polskiego. Przejęcie Izby Rolniczej przez władze polskie miało miejsce 20 stycznia 1919 r. na mocy dekretu Naczelnej Rady Ludowej. Przejmując Izbę Polacy obsadzili swoimi urzędnikami stanowiska zajmowane wcześniej przez Niemców, ale pozostawili dawną strukturę wydziałów. W pierwszym okresie działalności zlikwidowano istniejący system patronacki kółek rolniczych włączając je do bezpośredniej działalności Izby.  W II Rzeczpospolitej Konstytucja z marca 1921 r., obok samorządu terytorialnego, gwarantowała istnienie samorządu gospodarczego. Zasadnicze znaczenie dla rozwoju samorządu rolniczego w Polsce miało jednak rozporządzenie Prezydenta RP o Izbach Rolniczych z dnia 22 marca 1928 r. Wtedy to Izba Rolnicza została zdefiniowana jako jednostka samorządu gospodarczego i osoba publiczno-prawna, działająca na obszarze jednego województwa i w granicach ustaw państwowych oraz własnego statutu. Istota samorządowego charakteru Izb Rolniczych polegała na wykonywaniu przez nie praw zwierzchnich w stosunku do członków, których przynależność do izb rolniczych była obligatoryjna. Izby miały charakter powszechny i dlatego mogły reprezentować interesy wszystkich rolników i bronić całego rolnictwa. Głównym celem Izb Rolniczych, określonym w rozporządzeniu, było zorganizowanie zawodu rolniczego (do rolnictwa zaliczano wówczas także leśnictwo, rybactwo, ogrodnictwo, hodowle zwierząt oraz inne gałęzie wytwórczości związanej z gospodarstwem rolnym). Rozporządzenie określało, że do zakresu działania Izb rolniczych należy przedstawicielstwo i ochrona interesów rolnictwa, samodzielne przedsiębranie, w granicach obowiązujących przepisów prawa, środków w zakresie wszechstronnego popierania rolnictwa oraz wykonywania czynności, powierzanych Izbom Rolniczym przez ustawy i rozporządzenia, współdziałanie z władzami rządowymi i samorządowymi we wszystkich sprawach, dotyczących rolnictwa. Wprowadzenie instytucji Izb Rolniczych na obszarze całego państwa spowodowało powstanie w okresie międzywojennym 13 izb: Warszawskiej, Łódzkiej, Lubelskiej, Kieleckiej, Białostockiej, Wileńskiej, Poleskiej, Wołyńskiej, Lwowskiej, Krakowskiej, Śląskiej, Wielkopolskiej i Pomorskiej, które współpracowały ze sobą w ramach dobrowolnej centrali samorządu rolniczego jaką był Związek Izb i Organizacji Rolniczych Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1932 r. przyniosło kolejne rozszerzenie kompetencji izb rolniczych. Podkreślony został istotny cel Izb Rolniczych: zorganizowanie zawodu rolniczego oraz współdziałanie w dziedzinie rolnictwa, a więc coś więcej niż jedynie reprezentowanie interesów gospodarczych. W rozporządzeniu zapisano, że Izby współdziałają z władzami rządowymi i samorządowymi we wszystkich sprawach dotyczących rolnictwa, a szczególnie przy wykonywaniu przez te władze nadzoru nad działalnością powiatowych samorządów terytorialnych i zapewnieniu jednolitości prowadzonej przez te samorządy akcji w dziedzinie rolnictwa. Nakreślono również ważny odcinek współpracy samorządu rolniczego z państwem - właściwe władze rządowe miały przesyłać Izbom Rolniczym do zaopiniowania projekty ustaw przed skierowaniem ich na drogę obrad ustawodawczych oraz projekty rozporządzeń, mających doniosłe znaczenie dla rolnictwa, jeżeli tylko interes publiczny lub pilność sprawy nie stanie temu na przeszkodzie. Prężną działalność Izb Rolniczych przerwał wybuch II wojny światowej. W okresie okupacji Izby wojewódzkie zostały zlikwidowane. Okupanci pozostawili jedynie istniejące biura powiatowe, które wykorzystywano jako jednostki ściągające od rolników nałożony przez okupanta kontyngent. Po zakończeniu II wojny światowej już w marcu 1945 roku wznowiły swoją działalność Izby Rolnicze między innymi wielkopolska , białostocka, warszawska czy kielecka. Pracę Izb Rolniczych utrudniały jednak przeszkody natury politycznej. Nowa władza zarzucała samorządowi rolniczemu między innymi to, że w przeszłości popierał gospodarstwa obszarnicze, a zaniedbywał drobnych rolników, a w związku z parcelacją folwarków stracił rację bytu. Rzeczywiste przesłanki były jednak inne: Samorząd rolniczy zajmował się aktywnie wdrażaniem postępu rolniczego na wsi , we wszystkich jego możliwych formach, podnosząc tym samym prestiż i rangę zawodu rolnika, i dlatego stał się dla ówczesnej władzy niewygodna. Ostatecznie Izby zostały zlikwidowane dekretem z dnia 26 sierpnia 1946 roku o zniesieniu Izb Rolniczych, który wszedł w życie 10 października 1946 r. Dekretem tym zadania Izb Rolniczych zostały przekazane, pozostającemu pod kontrolą komunistów, Związkowi Samopomocy Chłopskiej. Związkowi został również przekazany majątek Izb Rolniczych, powstały po umorzeniu ich zobowiązań. Przemiany roku 1989 odrodziły nadzieje środowiska rolniczego na wznowienie działalności własnego samorządu, po 50-letnim okresie niebytu za rządów PRL. Efektem kilkuletnich starań była uchwalona 14 grudnia 1995 roku ustawa o Izbach Rolniczych, która stworzyła podstawy prawne do przeprowadzenia demokratycznych wyborów i wyłonienia organów samorządu rolniczego. Mimo 50-letniej przerwy w działalności, członkowie Izb Rolniczych i ich przedstawiciele w organach tych izb mają przeświadczenie o ciągłości prac samorządu oraz o kontynuacji dzieła Izb Rolniczych powstałych w okresie międzywojennym. Sięganie do bogatych tradycji i doświadczeń nadal stanowi inspirację do działania obecnych Izb Rolniczych.

 

Czym  są Izby Rolnicze i jakie jest ich zadanie? Izby Rolnicze funkcjonują w oparciu o ustawę o Izbach Rolniczych z 14 grudnia 1995.  Do zadań Izby należy w szczególności:

1)     sporządzanie analiz, ocen, opinii i wniosków z zakresu produkcji rolnej oraz rynku rolnego,
i przedstawianie ich organom administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

2)     występowanie do organów administracji rządowej w województwie i organów samorządu terytorialnego z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych dotyczących rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych oraz opiniowanie projektów przepisów,

3)     prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych,

4)     prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej,

5)     gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji gospodarczych na potrzeby producentów rolnych oraz innych podmiotów gospodarczych,

6)     doradztwo w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gospodarstwa domowego oraz uzyskiwanie przez rolników dodatkowych dochodów,

7)     podejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy struktury agrarnej,

8)     podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych w rolnictwie,

9)     prowadzenie listy rzeczoznawców oraz przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa na zasadach określonych w odrębnych przepisach,

10)  kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej,

11)  działanie na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w działalności rolniczej oraz na rzecz poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa w rolnictwie,

12)  współdziałanie z jednostkami prowadzącymi szkoły, wspieranie ich działalności, inicjowanie powstawania nowych szkół i zmian w programach nauczania oraz współorganizowanie praktyk oraz współdziałanie z organizacjami oświatowymi na rzecz edukacji dorosłych,

13)  kształtowanie świadomości ekologicznej producentów rolnych,

14)  inicjowanie działań mających na celu powoływanie i wspieranie zrzeszeń i stowarzyszeń producentów rolnych i leśnych,

15)  działanie na rzecz poprawy jakości produktów rolnych,

16)  promowanie eksportu produktów rolnych,

17)  rozwijanie współpracy z zagranicznymi organizacjami producentów rolnych,

18)  działanie na rzecz rolników, rencistów i emerytów rolniczych,

19)  współpraca z administracją publiczną w zakresie ochrony środowiska, zdrowia
i wiejskiego dziedzictwa kulturowego.

 

Biorąc pod uwagę liczne zadania jakie spoczywają na Izbach Rolniczy , warto pamiętać o odbywających się 31 maja wyborach, aby mieć wpływ na to kto i jak będzie się zajmował problemami rolnictwa których przecież nie brakuje. I  to mimo faktu , że taka forma samorządu nie jest w naszym kraju zbyt popularna (świadczy o tym chociażby bardzo niska frekwencja).                                                                       

                                                                                                 Jan Puzio

                                                        Autor artykułu jest Radnym Rady Gminy Raniżów